Begin november bereikten ons positieve berichten van verschillende farmaceutische bedrijven: de
coronavaccins zijn in aantocht. Het ziet ernaar uit dat we in België begin januari kunnen starten
met vaccineren. De vaccins zijn gratis, maar niet verplicht. In het verleden was de
vaccinatiebereidheid in Vlaanderen altijd hoog, maar hoe staan Vlamingen ten opzichte van
vaccins die ons moeten beschermen tegen de ziekte COVID-19? En welke factoren hebben invloed
op de vaccinatiebereidheid in Vlaanderen? Alvorens we starten met vaccineren, is het essentieel
om te begrijpen wat er onder de Vlaamse burgers leeft. Om die reden heeft UAntwerpen, in
aanvulling op de tweewekelijkse Grote Corona-enquête die we sinds het begin van de pandemie
verspreiden, een extra onderzoek onder ruim 1200 volwassen Vlamingen (representatief volgens
leeftijd en geslacht, werving in samenwerking met onderzoeksbureau Bilendi) in de week van 20-27
november 2020 uitgevoerd.
Een samenvatting van de belangrijkste resultaten
1. Vlamingen zijn hoopvol over de toekomstige vaccins
Van de deelnemers aan de enquête geeft 65% aan zich te laten vaccineren zodra er een veilig en
goed werkend vaccin voor hen beschikbaar is. 23% geeft aan te twijfelen en 12% zegt zich niet te
willen laten vaccineren. Van de deelnemers heeft 85% een beetje tot veel hoop dat de vaccins de
huidige situatie gaan verbeteren en 83% ziet vaccineren als een effectieve strategie tegen de ziekte
COVID-19. Er is veel vertrouwen in de effectiviteit van de vaccins. Bovendien denkt het overgrote
gedeelte van de respondenten dat een vaccin nodig zal zijn (ook de twijfelaars).
2. Twijfelaars hebben vooral zorgen over snelle ontwikkeling en
bijwerkingen op de lange termijn
Het is dus niet zo dat de meeste twijfelaars het belang van vaccins ontkennen, maar ze worden
momenteel vooral tegengehouden door zorgen over de ontwikkeling en bijwerkingen van de
vaccins tegen de ziekte COVID-19. De meerderheid van de deelnemers aan de enquête (61%) is het
een beetje tot zeer sterk eens met de stelling dat nieuwe vaccins met meer risico’s gepaard gaan.
Toch voelen de Vlamingen die aangeven zich wel te willen laten vaccineren zich niet echt ongerust
over het vaccineren (17% geeft aan zich tamelijk tot zeer ongerust te voelen, de overige 83% voelt
zich niet ongerust over het vaccineren). Die bezorgdheid ligt echter flink hoger onder de twijfelaars
(74% voelt zich tamelijk tot zeer ongerust over de vaccins) en weigeraars (81% voelt zich tamelijk
tot zeer ongerust over de vaccins).
In een open vraag vroegen we de respondenten om hun belangrijkste reden voor hun keuze (wel
vaccineren, niet vaccineren, twijfel). De meest genoemde redenen van de twijfelaars en weigeraars
zijn (1) de snelle ontwikkeling van de vaccins en (2) de angst voor bijwerkingen, vooral op de lange
termijn.
Van alle respondenten is 43% het een beetje tot zeer sterk eens met de stelling dat zorgen over de
veiligheid van de vaccins een belemmering vormen om een vaccin te laten zetten. Onder de
Vlamingen die zich willen laten vaccineren is dit slechts 21%, maar onder de weigeraars loopt dit
op naar 83%. De twijfelaars en weigeraars geven ook significant vaker aan belang te hechten aan
het volledig begrijpen van wat er in de vaccins zit en hoe de vaccins werken. Het op transparante
wijze bieden van voldoende informatie over de ontwikkeling, de ingrediënten en de werking van de
vaccins is met name voor deze groepen essentieel. Veel belangrijke informatie is terug te vinden op
https://www.laatjevaccineren.be/ en https://www.gezondheidenwetenschap.be/.
3. De eigen omgeving speelt een grote(re) rol
De resultaten tonen een significant verband tussen de mate waarin respondenten denken dat hun
naasten zich laten vaccineren en hun eigen vaccinatiebereidheid. Bij het maken van beslissingen
rondom vaccineren speelt de eigen, directe omgeving dus een belangrijke rol. We hechten waarde
aan wat de mensen in onze omgeving doen (en waarom). Bij de communicatie rondom de vaccins
is het goed om gebruik te maken van lokale campagnes, rolmodellen die vertellen over hun
ervaring met vaccinaties (waarom ze zich laten vaccineren) en lokale gesprekspartners waar
mensen zich mee identificeren en waar ze met vragen en bezorgdheden naartoe kunnen.
4. Het is essentieel om via de juiste kanalen vragen te beantwoorden en
misinformatie te ontkrachten
De meeste respondenten zijn met één of meerdere (foute) beweringen over COVID-19 in aanraking
gekomen (88 procent kent bijvoorbeeld de bewering dat COVID-19 in een lab is gecreëerd). Over
het algemeen worden de beweringen rondom COVID-19 weinig geloofd.
Er is echter meer twijfel rondom de toekomstige vaccins. Twijfelaars en weigeraars zijn het vaker
eens met de bewering dat er waarschijnlijk geknoeid wordt met de gegevens over de veiligheid van
de vaccins en de bewering dat farmaceutische bedrijven de gevaren van vaccins proberen te
verbergen.
Ook het vertrouwen in de overheid is niet altijd even hoog. 64% van de respondenten heeft een
beetje tot veel vertrouwen dat de overheid keuzes rondom de COVID-19 vaccins maakt die het
beste voor de Vlaamse burgers zijn. Dit vertrouwen ligt onder de weigeraars een stuk lager. Slechts
17,5% van de respondenten die zich zeker niet willen laten vaccineren is het een beetje tot zeer
eens met de stelling dat de overheid keuzes rondom de vaccins maakt vanuit het belang van de
Vlaamse burgers.
Wie wordt er wel vertrouwd? De eigen huisdokter scoort van alle bronnen het hoogste op
betrouwbaarheid. Daarnaast geeft 81% van alle respondenten aan het vaccinatieadvies van de
dokter of zorgverstrekker te volgen. Ook de apotheker, wetenschappers die onderzoek doen naar
COVID-19, Het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) en
Het Agentschap Zorg en Gezondheid worden gezien als (zeer) betrouwbare informatievoorzieners.
5. We zijn bereid om ons in te zetten voor het collectief
Respondenten die aangeven zich te willen laten vaccineren noemen veelvuldig het beschermen
van de omgeving en het bijdragen aan groepsimmuniteit als hoofdreden voor hun keuze. 71% van
de respondenten geeft aan zich te willen vaccineren om mensen met een zwak immuunsysteem te
beschermen. 78% is het een beetje tot zeer eens met de stelling dat vaccineren een collectieve
actie is waarmee we de verspreiding van het SARS-CoV-2 virus kunnen stoppen.
Ondanks het feit dat de vaccinatiebereidheid iets lager ligt onder de respondenten onder de 55
jaar en respondenten onder de 30 jaar zich gemiddeld iets minder kwetsbaar voelen, is er dus een
grote gevoelde verantwoordelijkheid ten opzichte van het collectief. Het is belangrijk om de
collectieve voordelen van het bereiken van groepsimmuniteit te blijven benadrukken. Samen
kunnen we een einde maken aan de verspreiding van dit coronavirus en de ziekte COVID-19.
Also published on Medium.
